Uchaguzi wa papa mpya: Makadinali watano wakuu wa Kiafrika kwa mkutano mkuu

Fridolin Ambongo, apanda ngazi haraka tangu 2019

Askofu Mkuu wa Kinshasa anayejulikana kwa uwazi, mada anazozipenda zaidi ni haki ya kijamii, vita dhidi ya umaskini na ufisadi, na utetezi wa demokrasia: hali ambayo wakati mwingine humfanya ajihusishe na siasa, kama ilivyokuwa mwaka wa 2018, alipopinga kugombea kwa rais wa zamani Joseph Kabila kwa muhula wa tatu, au kama mwaka 2024 alipokosoa usimamizi wa Rais Félix Tshisekedi wa vita mashariki mwa DRC. Jambo ambalo lilimpa vitisho vya kufunguliwa mashitaka kwa “maneno ya uchochezi” kutoka mahakama ya Kongo. Hii inamfanya kuwa maarufu lakini wakati mwingine inamletea matatizo.

Fridolin Ambongo alizaliwa mwaka 1960 huko Boto, katika mkoa wa Nord-Ubangi. Mtoto wa mfanyakazi katika shamba la mpira, alisoma theolojia kwanza, kisha akajiunga na utaratibu wa kidini wa Wakapuchini.

Tangu kuwa kadinali mnamo 2019, kupanda kwake kumekuwa hali ya anga. Na sauti yake sasa inafika mbali zaidi ya nchi yake. Barani Afrika hasa, kwa vile yeye ni mwenyekiti wa chombo kinachounganisha Maaskofu wa Kiafrika. Lakini pia kwa Vatikani: Fridolin Ambongo, ni mjumbe wa baraza la makadinali lililomzunguka Papa Francis. Kwa hiyo alikuwa na sikio lake, hadi kufikia hatua ya kupima mielekeo ya Kanisa.

Badala ya kihafidhina, aliongoza uasi mnamo Desemba 2023 dhidi ya baraka za wapenzi wa jinsia moja walioidhinishwa na Papa Francis na kisha akapata msamaha kwa bara la Afrika.

Raia huyu wa Kongo Fridolin Ambongo ni mmoja wa makadinali wachache wanaochukuliwa kuwa warithi wa Papa Francis.

Stephen Brislin wa Afrika Kusini, “samaki mdogo” asiyependa makubwa

Kutoka asili ya Ireland na Scotland, Stephen Brislin ndiye pekee kati ya makadinali wawili wa Afrika Kusini wanaostahili kupiga kura katika mkutano huo, mwingine, Wilfrid Fox Napier, amefikia kikomo cha umri wa miaka 80. Akiwa na umri wa miaka 68, Stephen Brislin alikua Askofu Mkuu wa Johannesburg mapema mwaka huu baada ya kuhudumu kama Askofu Mkuu wa Cape Town kwa karibu miaka 15. Aliinuliwa hadi cheo cha kadinali mwaka wa 2023, alifichua utu wake wa kawaida kwa Waafrika Kusini katika hafla hii. “Sikutambua kuwa Papa alijua jina langu,” alisema wakati huo.

Akiwa maarufu nchini mwake kwa kujitolea kwake kisiasa na kijamii, Stephen Brislin alichukua fursa ya wakati wake akiwa rais wa Baraza la Maaskofu Katoliki Afrika Kusini kutoa kielelezo cha hili kwa kufanya chombo hicho kipendezwe na hatima ya wafanyakazi wa zamani wa mgodi wanaougua magonjwa ya mapafu, anaripoti mwandishi wa RFI huko Johannesburg, Claire Bargelès. Ilikuwa pia kichwani mwake kwamba alishutumu, mnamo 2017, mfumo wa ufisadi uliowekwa chini ya utawala wa rais wa zamani Jacob Zuma. Badala ya huria, Stephen Brislin alikubali, ingawa kwa kutoridhishwa kidogo, uamuzi wa Francis wa kutoa baraka kwa wale wanaoitwa wanandoa “wasio wa kawaida” – na haswa wapenzi wa jinsia moja – mwishoni mwa mwaka 2023, tofauti na Makanisa mengine katika bara la Afrika.

Akitambua kwamba yeye mwenyewe si miongoni mwa waliopendekezwa kuchaguliwa kwenye kiti cha enzi cha Mtakatifu Petro, anajiona kuwa “samaki mdogo ikilinganishwa na majitu fulani halisi, wale watu ambao wana akili kubwa na uzoefu mwingi.”

Stephen Brislin, wakati huo Askofu Mkuu wa Cape Town, alikuwa amepandishwa tu hadi cheo cha kadinali na Papa Francis huko Vatikani mnamo 2023.

Dieudonné Nzapalainga wa Jamhuri ya Afrika ya Kati, mtetezi wa amani nchini mwake

Mtoto huyu wa wakulima maskini, mzaliwa wa Bangassou, mji wa kusini-mashariki mwa Jamhuri ya Afrika ya Kati (CAR), amekuwa mmoja wa watu muhimu wa maridhiano nchini CAR na mfano wa amani duniani, anasisitiza mwanahabari wetu huko Bangui, Rolf Steve Domia-leu. Dieudonné Nzapalainga akitokea katika familia ya kawaida, aligundua imani ya Kikristo kutokana na baba wa Kiroho. Alitawazwa kuwa kasisi mwaka 1998, akateuliwa kuwa askofu na Papa Benedict XVI mwaka 2012.

Katika kilele cha mzozo wa kijeshi na kisiasa wa mwaka 2013, wakati vita vya wenyewe kwa wenyewe, Dieudonné Nzapalainga aliendesha gari lake katika maeneo yote mekundu ya mji mkuu, akiwaokoa watu walio hatarini na kukusanya miili ya watu waliouawa na waliojeruhiwa. Anasafiri mikoa yote ya CAR pamoja na Imam Kobine Layama, ambaye alifariki mwaka wa 2020, na Mchungaji Nicolas Guerekoyame, kutetea amani, uvumilivu na kuishi pamoja. Kutokana na ujasiri wake, aliunda nafasi za mazungumzo kati ya jamii na wapiganaji.

Akiwa na umri wa miaka 57, Dieudonné Nzapalaïnga amejenga wizara yake katika kutetea maskini, kutafuta utu na haki ya binadamu kwa watu walio katika mazingira magumu. Kutokana na kujitolea kwake, Askofu Mkuu wa Bangui aliteuliwa kuwa kardinali wa kwanza wa Jamhuri ya Afrika ya Kati na Papa Francis mwaka 2016. Leo hii, nchini Jamhuri ya Afrika ya Kati, anaonekana kuwa mchungaji mwenye maono sawa na hayati Papa Francis, na wengi wanaamini kuwa anafaa kuwaongoza waumini wa Kanisa Katoliki duniani.

Mguinea Robert Sarah, kiongozi wa tawi la kihafidhina zaidi la Kanisa

Miongoni mwa Makadinali wa Afrika ambao watakuwa viongozi muhimu katika kongamano hilo, ni Robert Sarah wa Guinea, aliyetuliwa kuwa kadinali mwaka 2010 na Papa Benedict XVI, ni kiongozi wa tawi la kihafidhina zaidi la Kanisa. Alipata umaarufu miaka kumi iliyopita kwa kitabu chake God or Nothing, kitabu cha mahojiano kilichotafsiriwa ulimwenguni kote na kuuza zaidi ya nakala 300,000, anaripoti mwandishi wetu wa Conakry, Tangi Bihan.

Katika kitabu hiki na kwingineko, Kardinali Sarah anashikilia nyadhifa za kihafidhina. Anaendeleza misa za jadi, kwa Kilatini, na anakataa mageuzi ya liturujia katika bara, umati ambao anaelezea kama “kelele sana” na “Waafrika sana”. Ingawa anakanusha, misimamo yake imemfanya kuwa mmoja wa viongozi wa upinzani dhidi ya Papa Francis. Aliita baraka ya wapenzi wa jinsia moja kuwa ni “uzushi” wakati Hayati Papa alikuwa ameidhinisha.

Asili kutoka Ourous, kijiji cha kaskazini mwa Guinea kinachopakana na Senegal, alifanywa kuwa Askofu Mkuu wa Conakry mwaka 1979, akiwa na umri wa miaka 34 tu. Nchini Guinea, anajulikana sana kwa ujasiri wake wa kisiasa: alimpinga moja kwa moja Rais Sékou Touré, kisha mrithi wake Lansana Conté. Hivi majuzi, chini ya Kamati ya Kitaifa ya Maendeleo (CNRD), alipinga uamuzi wa kubadilisha uwanja wa ndege wa Conakry jina lake Sékou Touré. Kisha, alitoa onyo kwa mamlaka ya mpito: wiki chache tu baada ya kuchukua mamlaka, aliwataka “kusalia waaminifu kwa ahadi nzito zilizotolewa mnamo Septemba 5, 2021,” wakati wa mapinduzi.

Mghana Peter Turkson, mtetezi wa haki za binadamu ambaye ni mhafidhina

Kadinali Peter Turkson ni mtetezi mkuu wa kutotumia nguvu. Mnamo mwaka 2016, kwa mfano, alisema “alipendelea amani ya haki badala ya vita vya haki,” anakumbusha mwanahabari wetu huko Accra, Victor Cariou. Hukumu ambayo mzee huyo wa Kanisa mwenye umri wa miaka 76 ameibeba kwa takriban muongo mmoja akiwa mkuu wa Baraza la Kipapa la Haki na Amani. Ni yeye ambaye Papa Francis alichagua kumtuma Sudani Kusini, ambayo ilikuwa kattika vita vya wenyewe kwa wenyewe, ili kuhakikisha upatanishi.

Na imani ambayo papa mkuu anaiweka kwa Peter Turkson haiishii hapo: kushiriki katika maendeleo ya mafundisho ya Kanisa kuhusu mazingira, utetezi wa haki za wahamiaji, na hata mazungumzo na majitu makubwa ya kiuchumi duniani huko Davos.

Licha ya ukaribu wake na Papa Francis, padre huyo wa Ghana ameweza kushika nyadhifa ambazo ni za kihafidhina zaidi kuliko zile za mkuu wa Vatican, hasa katika suala la ushoga. Mtazamo ambao, kulingana na wale walio karibu naye, unampa askofu mkuu wa zamani wa Cape Coast nafasi kuu na ushawishi ndani ya Curia ya Kirumi.