TALIRI na mafanikio lukuki ndani ya miaka minne ya Serikali ya awamu ya sita

Tanzania kama ilivyo kwa nchi zingine za Kusini mwa Jangwa la Sahara ina idadi kubwa ya mifugo ya asili kuliko iliyoboreshwa. Hivyo, kaya zinazojishughulisha na ufugaji zinafuga mifugo ya asili.

Kwa mujibu wa Sensa ya Kilimo, Mifugo na Uvuvi ya Mwaka 2019/20, jumla ya kaya zilizojihusisha na ufugaji wa mifugo zilikuwa 2,747,910, ambapo kati ya hizo kaya 2,683,454 zilikuwa Tanzania Bara na 64,456 zilikuwa Tan­zania Visiwani kati ya kaya 12,007,839 zilizopo Tanzania (11,659,589 Tanzania Bara na 348,250 Tanzania Visiwani). Hata hivyo, kwenye kipindi hicho sekta ya mifugo ilichan­gia asilimia 7.1 kwenye pato la Taifa.

Lakini pia Tanzania ni nchi ya pili barani Afrika kwa wingi wa mifugo ikitanguliwa na Ethiopia huku nafasi ya tatu ikishikwa na Sudan ambapo takwimu zinaonyesha Tan­zania kuna jumla ya ng’ombe 36.6 milioni, mbuzi 26.6 mil­ioni na kondoo 9.1 milioni, kuku wa asili 45.1 milioni, kuku wa kisasa 52.8 milioni na nguruwe 3.7 milioni.

Kwa muktadha huo, Seri­kali ya awamu ya sita chini ya uongozi wa Mhe. Rais Dk Samia Suluhu Hassan imeen­delea kuhakikisha inakuza sekta ya mifugo nchini kwa kuziwezesha taasisi zilizo chini ya Wizara ya Mifugo na Uvuvi, kutekeleza miradi mbalimbali ya maendeleo ili kuongeza pato la uzalishaji na kuboresha kipato na maisha ya wafugaji.

Kwa mujibu wa sheria ya TALIRI kifungu cha 5 kifungu kidogo cha 6 (i–iii) taasisi hiyo imepewa mamlaka ya; (i) kuibua, kufanya na kuendele­za tafiti za sayansi za msingi na kutumia matokeo ya tafiti za msingi kukuza teknolojia za ufugaji, (ii) kushirikiana na wanasayansi wa ndani na nje ya nchi kuibua tafiti zinazolenga kuongeza tija na matokeo chanya kwa nchi yetu na (iii) kuweka na kuimarisha mifumo ya ushauri elekezi na ushirikiano kati ya TALIRI na taasisi zinazoendana na tafiti za mifugo.

Katika kipindi cha miaka minne ya Serikali ya awamu ya sita bajeti ya maendeleo ya TALIRI imeendelea kuon­gezeka kwa asilimia 27.

Ambapo katika utekelez­aji wa miradi ya maendeleo TALIRI ilitenga bajeti ya Sh 1 bilioni kwa mwaka wa fedha 2021/2022 kwa ajili ya kutekeleza miradi mbalimbali ikiwemo miradi ya uboresh­aji wa miundombinu ya uta­fiti, ununuzi wa vifaa shamba ambavyo kwa kiasi kikubwa vimeboresha shughuli za uibuaji wa teknolojia bora za mifugo na kutekeleza miradi ya utafiti kwa kushirikiana na wadau wa maendeleo.

Bajeti hiyo imeeendelea kupanda hadi kufikia Sh 4.67 bilioni kwa mwaka wa fedha 2024/2025 na hivyo kuweze­sha utekelezaji wa kazi za uta­fiti na kuimarisha mashirikia­no na wadau wengine katika mnyororo wa utafiti ndani na nje ya nchi.

Rais wa awamu ya sita amekuwa na ari kubwa ya kuimarisha muhusiano ya kidiplomasia kati ya Tan­zania na nchi mbalimbali ambazo zimekuwa ni wadau wa maendeleo katika sekta ya mifugo na kutoa misaada ili­yochangia utekelezaji wa tafiti kwa kusaidia kazi za kuibua na kusambaza matokeo ya teknolojia bora za mifugo ambapo katika kipindi hicho, taasisi ilifanikiwa kupokea jumla ya Sh 5.63 bilioni kutoka kwa wadau wa maendeleo kwa ajili ya utekelezaji wa miradi ya utafiti.

Miradi hio ni pamoja na mradi wa maziwa faida unaolenga kuongeza thamani ya mnyororo wa ng’ombe wa maziwa nchini, mradi wa AADGG unaolenga kubore­sha mbari za ng’ombe wa maziwa, mradi wa Enviro cow unaolenga kufanya utafiti wa ng’ombe wa maziwa mwenye tija na kuzalisha hewa kidogo ya joto (Methane). Mradi huu unajikita katika kuhakikisha mazingira yanalindwa kwa kuzingatia ufugaji wenye tija.

Mradi wa BBT wenye lengo la kuwajengea uwezo vijana ili wapate ujuzi wa ujasiriamali katika ufugaji na unenepesh­aji mbuzi ili kupunguza tatizo la ajira, mradi wa TPGS ambao unafanya utafiti juu ya tathi­mini na uchambuzi wa kimu­onekano (vina saba) kwa kuku wa asili jamii ya Horas, mradi wa AMR unaolenga kufuatilia udhibiti wa usugu wa vimelea sugu vya magonjwa dhidi ya dawa.

Miradi mingine ni; mradi wa RESSCOMM II unaoshu­ghulika na mambo ya kiikolo­jia kwa lengo la kusaidia wafu­gaji kuzalisha kwa tija kwenye mazingira kame, mradi wa SUPPLING unaotoa mafun­zo kwa vijana wajasiriamali wenye taaluma ya mifugo ili kuchochea kasi ya utoaji wa huduma za ugani kwa njia ya kidigitali kupitia mpango wa atamizi na mradi wa PREVENT ambao unawajengea uwezo wataalamu wa mifugo kutu­mia mbinu shirikishi jamii na ugani kwa lengo la kuhimiza na kuwezesha uchanjaji kuku wenye ufanisi kwa wakati huu na ujao. Miradi hii imeweza kunufaisha zaidi ya wafugaji 7,000 nchini.

Kadhalika taasisi imeende­lea kutekeleza shughuli zake za kawaida kupitia fedha za makusanyo ya ndani na ruzuku ya matumizi men­gineyo kutoka Serikali Kuu ambapo imefanikiwa kuwa na ongezeko la bajeti ya fedha za matumizi mengineyo kutoka Sh 1.4 bilioni kwa mwaka wa fedha 2023/2024 hadi Sh 1.45 bilioni kwa mwaka wa fedha 2024/2025.

Katika kuongeza wigo wa kufanya utafiti na kuongeza tija na uzalishaji wa teknolojia zinazolenga kupunguza chan­gamoto za wafugaji, TALIRI imefanikiwa kuanzisha kituo cha Kanda ya Magharibi kiit­wacho TALIRI Nsimbo (Hal­mashauri ya Nsimbo mkoani Katavi) kinachohudumia mikoa ya Katavi, Kigoma, Tab­ora na Rukwa. Uwepo wa kituo hiki unawezesha wadau/wafu­gaji wa Kanda ya Magharibi kupata teknolojia bunifu zin­azoendana na Kanda hiyo.

Mafanikio mengine ya TALI­RI ni kukamilisha utafiti na usajili wa aina tano za mbegu za malisho ya mifugo zikiwe­mo Cenchrus ciliaris (TALIRI­CENCH 1), Medicago sativa (TALIRIALFA 1), Desmodium intortum (TALIRIDESMO 1), Macroptilium atropurpureum (TALIRIMACRO 1) na Chloris gayana (TALIRICHLO 1) huku mkakati ukiwa ni kuzalisha kwa wingi mbegu hizo na kuz­isambaza kwenye maduka ya pembejeo za kilimo.

Aidha, katika mwaka wa fedha unaoendelea 2024/2025 TALIRI imepanga kutekeleza miradi ya maendeleo kwa fed­ha kutoka Serikali Kuu yenye gharama za kiasi cha Sh 1.4 bilioni ambayo utekelezaji wake unaendelea ukiwemo, mradi wa kuendeleza Kituo cha Kanda ya Magharibi TALIRI Nsimbo, Uchimbaji na ujenzi wa miundombinu ya maji katika vituo vinne vya TALIRI Nsimbo, TALIRI West Kilimanjaro, Msowero na Mnima, Ujenzi wa mabanda ya mbuzi, Uzalishaji wa mbegu za malisho zilizothibitishwa, vyakula vya mifugo kwa ajili ya BBT na ujenzi wa ukara­bati wa miundombinu ya mif­ugo katika vituo vya TALIRI kikiwemo kituo cha Tanga, Mpwapwa, Mabuki, Uyole, Naliendele, West Kilimanjaro na Kongwa. Miradi mingine ya utafiti inayotekelezwa kwa fedha za wadau wa maendeleo ni miradi ya Maziwa Faida, AADGG, Enviro Cow na TPGS.

Ili kuhakikisha wafugaji wanaendelea kupata teknolo­jia bora za malisho na mbe­gu bora za malisho TALIRI imeendelea kuhamasisha na kutekeleza kwa vitendo kampeni ya TUTUNZANE MVOMERO iliyoanzishwa na Mhe. Rais Dk Samia Suluhu Hassan ikiwa na maana ya mkulima wa mazao kumtunza mfugaji na mfugaji kumtunza mkulima wa mazao yenye len­go la kuondoa migogoro baina ya wafugaji na wakulima wa mazao.

Katika utekelezaji wa mipango ya baadae ya taasisi kwa mwaka ujao wa fedha 2025/2026 TALIRI imepanga kutekeleza vipaumbele vya utafiti katika maeneo yafua­tayo; kilimo cha malisho na uzalishaji wa mbegu za mal­isho, mbari za mifugo, vyakula vya mifugo, afya ya mifugo, virutubisho asilia, tabia nchi na haki za mifugo na kuwajen­gea uwezo wataalamu.