Dar es Salaam. Kushindwa kwa Raila Odinga katika kinyang’anyiro cha Uenyekiti wa Kamisheni ya Umoja wa Afrika (AUC) kunaibua swali kubwa: nini mustakabali wa kisiasa wa mwanasiasa huyo mkongwe mwenye umri wa miaka 79?
Katika uchaguzi uliofanyika Februari 15, 2025, jijini Addis Ababa, Ethiopia, Waziri wa Mambo ya Nje wa Djibouti, Mahmoud Youssouf, alishinda kwa kura 33 baada ya Raila kujitoa katika mzunguko wa sita. Awali, Raila alipata kura 22 huku Youssouf akiongoza kwa kura 26.
Katika mzunguko wa saba, Youssouf alihitaji wingi wa theluthi mbili ili kushinda. Mgombea wa tatu, Richard James Randriamandrato wa Madagascar, aliondolewa baada ya duru ya tatu.
Hatima ya Raila
Odinga, ambaye amegombea urais wa Kenya mara tano (1997, 2007, 2013, 2017, 2022) bila mafanikio, alitarajia kushinda nafasi ya AUC ili kufuta historia yake ya kisiasa yenye vikwazo na kuhitimisha safari yake kwa heshima. Hata hivyo, hilo halikutimia.
Je, atagombea tena urais wa Kenya mara ya sita kwenye uchaguzi wa mwaka 2027?
Akiwa mtoto wa Jaramogi Oginga Odinga, aliyewahi kuwa Makamu wa Kwanza wa Rais wa Kenya, Raila alikulia katika siasa. Akiwa kiongozi wa upinzani likiwemo vuguvugu la ODM, Odinga alifungwa mara kadhaa katika miaka ya 1980 na utawala wa Daniel Arap Moi.
Matukio haya yanasemekana kumfinyanga na kumfanya kuwa mpinzani mkongwe mwenye uzoefu wa kisiasa.
Katika wasifu wake, Flames of Freedom, Odinga anaeleza mateso aliyopitia akiwa kizuizini. Anaandika kwamba maisha yalikuwa “ule ule mzunguko wa kila siku usio na mwisho. Tulihesabiwa kila mara ili kuhakikisha hatujatoroka – hesabu, hesabu, hesabu, siku nzima. Haikuacha kamwe.”
Mwanasiasa mkongwe
Odinga ni mwanasiasa wa aina yake ambaye amekuwa mhimili mkuu wa siasa za Kenya kwa miongo kadhaa.
Wanasiasa wengi wa sasa wamepita mikononi mwake kwa njia moja au nyingine, huku baadhi yao wakikiri kufunzwa naye.
Ni miongoni mwa wale wanaosifiwa kwa kufanikisha Katiba ya 2010, inayotambuliwa kama mojawapo ya katiba za kisasa zaidi duniani, matokeo ya jasho na damu baada ya mapambano ya miongo kadhaa dhidi ya utawala wa chama kimoja.
Hata hivyo, Odinga ana sifa ya kipekee—uwezo wa kujibadilisha na kubaki mhusika mkuu wa siasa hata baada ya kushindwa. Kwa sababu hiyo, wapinzani wake wamejifunza kutompuuza.
Kuna dalili kutoka kwa washauri wake kuwa atachukua mapumziko ya wiki chache, au hata miezi, kupanga mkakati wake kabla ya kutoa “mwelekeo” kwa wafuasi wake wenye hamu ya kujua hatua yake ijayo, baadhi yao wakionyesha hasira yao jana Februari 15 kwa kauli ya “Ruto lazima aondoke.”
Kwa hakika, uhusiano wake na Rais William Ruto, ambaye ana makubaliano naye katika serikali pana ya mseto, unatarajiwa kupimwa baada ya matokeo ya kura ya Addis Ababa.
Macho pia yataelekezwa katika jinsi atakavyosimamia chama chake cha ODM, ambacho anatarajiwa kurejea kukiongoza baada ya kujitenga kwa muda, pamoja na muungano wa Azimio.
Uwaniaji wake wa AUC ulikuwa umewagawa wafuasi, baadhi wakitaka ashinde na aondoke kwenye siasa za Kenya, huku wengine wakitaka abaki nchini.
Kwa umri wa miaka 80 na tena kushindwa katika kinyang’anyiro cha hadhi kubwa, uwezekano wa kustaafu siasa hai hauwezi kupuuzwa.
Lakini kama alivyofanya awali baada ya kushindwa, anaonekana kuwa na uwezo wa kujijenga upya na kurejea kwa kishindo.
Profesa Tom Mboya, mhadhiri wa sayansi ya siasa katika Chuo Kikuu cha Maseno, anasema: “Ana namna ya kujibadilisha haraka baada ya pigo. Hii imemwezesha kuendana na mazingira ya kisiasa yanayobadilika ili kuendelea kuwa mhusika mkuu.”
Wakati Mwai Kibaki alipomwondoa serikalini pamoja na wengine baada ya kupinga katiba iliyopendekezwa miaka 20 iliyopita, alitumia fursa hiyo kuunda harakati ya kisiasa iliyomletea Kibaki ushindani mkubwa mwaka 2007.
Hatimaye, alilazimisha njia yake serikalini kama Waziri Mkuu katika serikali ya muungano baada ya kupinga ushindi wa Kibaki.
Katika chaguzi tatu zilizopita, aliunda miungano ya Cord, NASA na Azimio katika siasa zinazoendelea kubadilika haraka ili kubaki mhimili wa siasa, mara nyingine hata akiungana na serikali za wapinzani wake baada ya chaguzi.
Alifanya maridhiano maarufu “handshake” na Rais Uhuru Kenyatta baada ya kushindwa mwaka 2017, na sasa ana makubaliano kama hayo na Rais Ruto—serikali ya mseto ambayo imempa nafasi ya “kutoa” mawaziri watano kwa Serikali ya Kenya Kwanza, na kumfanya awe mpinzani wa kudumu serikalini
Railamania vs Railaphobia
Katika ngome yake ya Nyanza, uhusiano na Odinga ni tiketi ya kisiasa, lakini katika Mlima Kenya, upinzani dhidi yake huleta umaarufu. Kwa hivyo, kushindwa kwake Addis Ababa kulishangiliwa na wapinzani wake huku wafuasi wake wakisikitika.
Haikuwa chaguo la baba yake kwamba amrithi kama kiongozi wa siasa za Luo Nyanza, lakini Raila aliwashinda warithi waliotarajiwa kama James Orengo baada ya kifo cha baba yake mwaka 1994.
Profesa Makau Mutua, mshauri wake wa kampeni, alisema Odinga alikuwa chaguo bora kwa nafasi ya AUC kwani nafasi hiyo ilihitaji mzalendo wa kweli wa Afrika.
Naibu Rais wa Kenya, Rigathi Gachagua, ambaye mara nyingi amekuwa mkosoaji wake, alimpongeza akisema: “Odinga bila shaka ndiye chaguo bora kwa nafasi hii. Afrika inastahili bora zaidi.”
Iwapo kauli hiyo ni ishara ya mabadiliko ya mtazamo wake ni jambo la kufuatilia, kama ilivyo kwa uhusiano wa kisiasa kati yake na Ruto.
Jumamosi usiku, Raila na Ruto waliondoka kwa gari moja kutoka makao makuu ya AU, kama walivyofika asubuhi. Huu ni mshikamano unaoangaliwa kwa makini huku siasa za Kenya zikirejea kwenye uwanja wa moto.
Chanzo: Nation
