Ni nini kinachojulikana kuhusu aina mpya ya Covid XBB.1.5?

Aina mpya ya Covid inasababisha wasiwasi huko Marekani ambapo inaenea haraka. Kesi zingine pia zimerekodiwa nchini Uingereza, kwa hivyo unahitaji kujua nini kuhusu XBB.1.5?

Bado ni aina nyingine ya Covid inayotawala kimataifa ya Omicron Covid. Omicron imesambaa zaidi aina za awali za Alpha, Beta, Gamma na Delta coronavirus tangu ilipoibuka mwishoni mwa 2021.

Omicron pia imetoa vibadala vingi zaidi vinavyoambukiza. Dalili za XBB.1.5 zinadhaniwa kuwa sawa na za aina za awali za Omicron. Watu wengi hupata dalili zinazofanana na baridi.

XBB.1.5 iliibuka kutoka XBB, ambayo ilianza kusambazwa nchini Uingereza mnamo Septemba 2022. XBB ilikuwa na mabadiliko ambayo yaliisaidia kushinda ulinzi wa kinga ya mwili, lakini ubora huu pia ulipunguza uwezo wake wa kuambukiza seli za binadamu. Prof Wendy Barclay kutoka Chuo cha Imperial London alisema XBB.1.5 ina mabadiliko yanayojulikana kama F486P, ambayo hurejesha uwezo huu wa kushikamana na seli huku ikiendelea kukwepa kinga.

Hiyo inafanya kuenea kwa urahisi zaidi. Alisema mabadiliko haya ya aina yalikuwa kama “mawe ya kukanyaga”, kwani virusi hubadilika kutafuta njia mpya za kupitisha mifumo ya ulinzi ya mwili. Taasisi ya Wellcome Sanger huko Cambridge inapanga angalau sampuli 5,000 za Covid kwa wiki, kama sehemu ya kuendelea na juhudi za kufuatilia anuwai.

Dk Ewan Harrison wa taasisi hiyo anafikiri XBB.1.5 huenda iliibuka wakati mtu alipoambukizwa na aina mbili tofauti za Omicron:

“Kidogo cha jenomu kutoka kwa virusi moja huunganishwa na kingine kutoka kwa virusi vya pili, na huungana, na hiyo inaendelea kusambaza.”

Shirika la Afya Duniani (WHO) lilithibitisha kuwa XBB.1.5 ina “faida ya ukuaji” juu ya vibadala vingine vidogo vilivyoonekana kufikia sasa. Lakini WHO ilisema hakuna dalili hadi sasa kwamba ilikuwa mbaya zaidi au yenye madhara kuliko aina za awali za Omicron.

Kulingana na makadirio ya Vituo vya Kudhibiti Magonjwa (CDC), karibu 28% ya visa vya Covid nchini Marekani katika wiki ya kwanza ya Januari vilisababishwa na XBB.1.5 Hapo awali ilikuwa imekadiria kama 40% ya kesi zilikuwa XBB.1.5. Walakini, takwimu iliyorekebishwa bado inawakilisha ongezeko kubwa kutoka 4% tu ya kesi mwanzoni mwa Desemba. Idadi ya waliolazwa katika hospitali ya Covid imekuwa ikiongezeka katika wiki za hivi karibuni kote Marekani, na serikali imeanza tena mpango wake wa upimaji bila malipo.

Uingereza ilikuwa na aina tano za Omicron mnamo 2022, na kesi zaidi zinaonekana kuepukika. Takwimu za wiki hadi Jumamosi Desemba 17 kutoka Wellcome Sanger zilipendekeza kuwa kesi moja kati ya 25 ya Covid nchini Uingereza ilikuwa XBB.1.5.

Lakini hiyo ilitokana na sampuli tisa tu, kwa hivyo tunahitaji kusubiri ili kupata picha bora zaidi. Shirika la Usalama la Afya la Uingereza linatarajiwa kutoa ripoti kuhusu aina zinazoenea nchini Uingereza wiki ijayo. Prof Barclay alisema anatarajia kulazwa zaidi nchini Uingereza ikiwa toleo hilo litaanza hapa, “kama tunavyotarajia kufanya”. NHS England imesema hofu ya “twindemic” ya Covid na homa tayari imegunduliwa, na virusi vyote viwili vinaweka mzigo kwenye NHS tayari iliyonyooshwa.

Prof Barclay alisema hakuwa na wasiwasi hasa kuhusu idadi ya watu wa Uingereza kwa sababu “hakuna dalili” kwamba XBB.1.5 “itavunja” ulinzi dhidi ya ugonjwa mbaya unaotolewa na chanjo. Lakini ana wasiwasi juu ya athari inayoweza kutokea kwa walio hatarini, pamoja na wasio na kinga, ambao wanapata faida kidogo kutoka kwa chanjo za Covid.

Prof David Heymann kutoka Shule ya Usafi na Madawa ya Tropiki ya London alikiri kwamba bado kulikuwa na kiasi cha kutosha cha kujifunza kuhusu toleo hili la hivi punde zaidi. Lakini alisema haiwezekani kusababisha matatizo makubwa katika nchi kama Uingereza ambazo zina viwango vya juu vya chanjo na maambukizi ya awali.

Wasiwasi wake ulikuwa kwa nchi kama China, ambapo kulikuwa na uchukuaji mdogo wa chanjo na kinga kidogo ya asili kwa sababu ya marufuku ya kutotoka nje kwa muda mrefu.

“China inahitaji kushiriki taarifa za kimatibabu kuhusu watu walioambukizwa ili kuona jinsi aina hiyo inavyotenda kwa watu wasio na kinga,” Prof Heymann alisema.