Siku hizi, mazungumzo kuhusu ushindani wa kiuchumi kati ya Marekani na nchi mbalimbali, hasa yale yanayohusu ushuru wa kinyume (reciprocal tariffs), yamekuwa yakizua wasiwasi kwa sekta mbalimbali za kiuchumi.
Mojawapo ya sekta zinazokumbwa na changamoto kubwa ni ile ya kilimo, hasa kwa wakulima wadogo ambao ndio msingi wa chakula na uchumi wa nchi nyingi za Afrika. Je, hatua hizi za kibiashara zina athari za muda mfupi kwa wakulima hawa?
Ushuru wa pande mbili ni mfumo ambao nchi moja huweka vikwazo kwa bidhaa zinazoingia kutoka nchi nyingine kwa kiwango sawa na vile nchi hiyo inavyofanya. Marekani, chini ya utawala wa Rais Donald Trump, imekuwa ikiweka vikwazo hivi kwa nchi kama China, Umoja wa Ulaya, na hata baadhi ya nchi za Afrika.
Lengo la Marekani ni kulazimisha nchi hizi kubadilisha mazungumzo ya biashara na kufungua masoko yao zaidi kwa bidhaa za Kimarekani. Lakini, wakati mazungumzo ya kimataifa yakiendelea, wakulima wadogo wa Afrika wanaweza kuwa wamekumbwa na mvutano wa ghafla. Kwa nini? Kwa sababu wao hutegemea soko la kimataifa kwa faida na upatikanaji wa pembejeo za kilimo kama mbegu, mbolea na vifaa vya kilimo.
Wakulima wadogo wengi hutegemea vifaa vya kilimo vinavyotoka nje, hasa kutoka Marekani na Ulaya. Ushuru wa kinyume unaweza kusababisha bei ya mbolea, dawa za wadudu, na hata mashine za kilimo kupanda.
Hii ina maana kwamba gharama za uzalishaji zinaongezeka, na faida ya mkulima inapungua. Kwa mfano, mkulima wa mahindi au kahawa anayetumia mbolea ya kutoka nje anaweza kukabiliana na gharama kubwa zaidi, hivyo kushindwa kufikia soko la kimataifa kwa bei nzuri.
Baadhi ya wakulima wadogo wa Afrika wanaweza kuwa na njia moja kwa moja au isiyo ya moja kwa moja ya kufikia soko la Marekani. Wakati Marekani inapoweka vikwazo kwa bidhaa za nchi fulani, nchi hizo zinajaribu kutafuta soko mbadala mara nyingi kwa kushindanisha bei.
Hii inaweza kusababisha mzigo mkubwa kwa wakulima wa Afrika ambao tayari wanakabiliana na ushindani mkubwa kutoka kwa wakulima wa nchi tajiri wenye uwezo wa teknolojia na uwezo wa uzalishaji wa juu.
Ushuru wa kinyume unaweza kusababisha mabadiliko ya ghafla katika mwenendo wa biashara. Kwa mfano, wakulima wa pembejeo za kilimo wanaweza kuanza kukataa kupeleka bidhaa zao kwa sababu ya gharama kubwa za usafirishaji na ushuru. Hii inaweza kusababisha upungufu wa vifaa muhimu kwa wakulima wadogo, na hivyo kuathiri uzalishaji wao wa msimu huo.
Mnyororo wa usambazaji wa bidhaa za kilimo uliokithiri kwa mazingira ya kimataifa unaweza kuvurugwa na vikwazo hivi vya ushuru. Wakulima wadogo ambao hutumia mifumo ya kisasa ya usambazaji wanaweza kukumbana na ucheleweshaji wa kupewa pembejeo au kupata soko la bidhaa zao. Hii inaweza kusababisha upotevu wa mazao na hasara kwa wakulima ambao hawana akiba ya kutosha.
Wakati mwingine, changamoto kama hizi zinaweza kuwa fursa ya kujiwekea mipango. Nchi za Afrika zinaweza kuchukua fursa hii kukuza utengenezaji wa pembejeo za kilimo ndani mwao. Kwa mfano, kwa kutumia mbolea asilia na kuboresha mifumo ya uzalishaji wa mbegu, wakulima wadogo wanaweza kupunguza utegemezi wa vifaa vya kutoka nje.
Badala ya kutegemea soko la Marekani au Ulaya, wakulima wadogo wanaweza kujifunza jinsi ya kukabiliana na soko la ndani na la nchi jirani. Uboreshaji wa miundombinu ya usafirishaji na ufanisi wa soko la ndani unaweza kusaidia kuwapa wakulima njia mbadala ya kufikia watumiaji.
Serikali za Afrika zinaweza kuchukua hatua za kuwapa wakulima wadogo mikakati ya kukabiliana na athari zinazoweza kujitokeza kutokana na jambo hili. Kwa mfano, kwa kutoa ruzuku ya pembejeo za kilimo au kushughulikia mfumo wa ushuru maalumu kwa wakulima, wanaweza kupunguza mkazo wa gharama.
Ushuru wa pande mbili (Reciprocal tariffs) wa Marekani unaweza kuwa na athari za moja kwa moja na za muda mfupi kwa wakulima wadogo wa Afrika.
Gharama za uzalishaji zinazopanda, upungufu wa soko, na mnyororo wa usambazaji unaovurugika zinaweza kuwafanya wakulima hawa wawe katika hali ngumu. Hata hivyo, changamoto hizi zinaweza pia kusukuma serikali na wakulima kufikiria upya mifumo yao ya uzalishaji na biashara.
Eliana Mkuna ni Mhadhiri Mwandamizi (Uchumi)-Chuo Kikuu Mzumbe